نازلی دارخال؛ محمد حسین عزیزی خرانقی؛ یاسین صدقی؛ سید ایرج بهشتی
چکیده
سفال نخستین محصول فناورانه انسان؛ ترکیبی از گِل رُس و آب و افزودن حرارت به آن که حداقل از نه هزار سال پیش در خاورمیانه تولید می‌شود. فرهنگ‌های پیش‌از تاریخ در ایران دارای تولیدات سفالین شاخص خویش هستند. ...
بیشتر
سفال نخستین محصول فناورانه انسان؛ ترکیبی از گِل رُس و آب و افزودن حرارت به آن که حداقل از نه هزار سال پیش در خاورمیانه تولید می‌شود. فرهنگ‌های پیش‌از تاریخ در ایران دارای تولیدات سفالین شاخص خویش هستند. یکی از این گونه‌های شاخص، سفال لبه‌واریخته است که در بخش‌های مختلف خاورمیانه با خاستگاه بین‌النهرینی/ جنوب غربی ایران، پراکنده و به عنوان شاخصه فرهنگ‌های آغاز شهرنشینی، محسوب می‌شود. کله‌کوب محوطه‌ای در شرق ایران، خراسان جنوبی است که طی کاوش‌های باستان‌شناختی که از سال ۱۳۹۷ در آن صورت گرفته، شواهد زیادی از کاسۀ لبه‌واریخته به همراه دیگرگونه‌های سفالی شاخص منسوب به هزارۀ چهارم قبل از میلاد در آن شناسایی شده است. کله‌کوب دارای توالی لایه‌نگاری طولانی و به چهار دوره مختلف تقسیم می‌شود که آثار منسوب به فرهنگ‌های آغاز شهرنشینی، افق فرهنگی شوش II، از دوره دوم این محوطه شناسایی شده است. در این مقاله با استفاده از روش‌های هدفمند آنالیزی و آزمایشگاهی میان‌رشته‌ای همانند پتروگرافی مقاطع نازک و آنالیز طیف‌سنج فلورسانس پرتوی ایکس (XRF) به بررسی ساختاری نمونه‌های سفالی این محوطه و مقایسه تطبیقی با سه محوطه شاخص چغامیش، ابوفندوا و تل ابلیس که دارای فناوری مشابه هستند، پرداخته شود. با تجزیه‌وتحلیل نتایج به دست آمده مشخص شد که نمونه سفال‌های موردمطالعه از نظر تکنیک از یک الگو در ساخت پیروی می‌کنند؛ ولی ساختار تشکیل‌دهندة آن، شبیه به هم نبوده و منشأ ساخت آنها متفاوت است، به‌طوری‌که نوع ماده اولیه در ساخت سفال‌های محوطه‌های فوق با کله‌کوب متفاوت است، که نشان از تولید محلی سفال لبه‌واریخته در این محوطه دارد.
